W ramach nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 9 marca 2023 r. wprowadzono przepis regulujący wyłączną właściwość sądów w sprawach o roszczenia związane z umowami kredytów waloryzowanych, denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej, tzw. umów „frankowych”. Przepis ten (art. 18 ustawy nowelizującej) określa, że powództwo wytacza się przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania konsumenta. Problem pojawia się, gdy konsument nie ma miejsca zamieszkania w Polsce.
Przyczyny wprowadzenia art. 18 ustawy nowelizującej
Artykuł 18 został wprowadzony w celu odciążenia sądów warszawskich, które były najbardziej obciążone sprawami „frankowymi”. Wcześniej powodowie mogli wytaczać powództwa przed sądami właściwości ogólnej pozwanych banków, często znajdujących się w Warszawie, co prowadziło do znacznego nagromadzenia spraw w tamtejszych sądach. Nowelizacja miała na celu rozproszenie tych spraw, przyspieszenie ich rozpoznawania oraz odciążenie warszawskich sądów.
Czytaj również: Dokumenty potrzebne do pozwania banku
Zakres zastosowania art. 18 ustawy nowelizującej
Artykuł 18 ustawy nowelizującej odnosi się do spraw konsumentów, którzy wytaczają powództwa związane z umowami kredytów waloryzowanych, denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej. Dotyczy to także ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, ustalenia bezskuteczności postanowień umowy czy zwrotu świadczeń związanych z umową. Przepis ten nie dotyczy natomiast jurysdykcji krajowej, ale jedynie właściwości miejscowej sądów.
Właściwość sądu w wypadku braku miejsca zamieszkania powoda w kraju
Gdy konsument nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, zastosowanie art. 18 ustawy nowelizującej staje się problematyczne. Zgodnie z art. 25 k.c., miejsce zamieszkania to miejscowość, w której osoba fizyczna przebywa z zamiarem stałego pobytu. Jeśli powód nie przebywa w Polsce z zamiarem stałego pobytu, art. 18 ustawy nowelizującej nie ma zastosowania.
Próba ustalenia właściwości miejscowej sądu
W sytuacji, gdy konsument nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, właściwość sądu należy ustalić na podstawie ogólnych przepisów kodeksowych. Powództwo może być wytoczone według przepisów o właściwości ogólnej, właściwości przemiennej lub właściwości umownej. W rachubę wchodzą m.in. art. 33 k.p.c. (miejsce położenia oddziału pozwanego banku) oraz art. 34 § 1 k.p.c. (miejsce wykonania umowy).
Wykluczenie stosowania art. 45 k.p.c.
Stosowanie art. 45 § 1 k.p.c., który pozwala Sądowi Najwyższemu oznaczyć sąd właściwy, gdy nie można ustalić właściwości miejscowej, jest wykluczone w sytuacji, gdy istnieje norma pozwalająca ustalić właściwość sądu. Art. 18 ustawy nowelizującej, choć nie jest przepisem kodeksowym, pozwala na ustalenie sądu właściwego na podstawie ogólnych przepisów kodeksowych.
Wnioski
Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z 9 marca 2023 r. wprowadziła przepis mający na celu odciążenie warszawskich sądów od spraw „frankowych”. W przypadkach, gdy konsument nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, właściwość miejscową sądu ustala się na podstawie ogólnych przepisów kodeksowych. Oznacza to, że powództwa mogą być kierowane do sądów właściwych dla siedzib lub oddziałów pozwanych banków, najczęściej w Warszawie.