Produkt Krajowy Brutto, w skrócie PKB, to jedno z kluczowych pojęć w ekonomii, służące do określania kondycji gospodarki danego państwa. Określa on łączną wartość dodaną wytworzoną przez wszystkie krajowe podmioty gospodarcze w danym czasie. PKB jest szeroko stosowanym wskaźnikiem przez ekonomistów, decydentów i analityków do oceny rozwoju gospodarczego i jego dynamiki.
Jak definiuje się i wylicza PKB?
PKB określa całkowitą wartość finalnych dóbr i usług wytworzonych na terenie danego kraju w określonym przedziale czasu, zwykle kwartalnie lub rocznie. Do jego obliczeń wykorzystuje się trzy podejścia: produkcyjne, dochodowe i wydatkowe.
Sposoby wyliczania PKB
Metoda produkcyjna
Opiera się na wartości całkowitej produkcji, od której odejmuje się zużycie pośrednie. Wzór wygląda następująco:
PKB = produkcja globalna – zużycie pośrednie = suma wartości dodanej sektorów gospodarki.
Metoda dochodowa
Uwzględnia sumę dochodów wszystkich uczestników życia gospodarczego – pracowników, właścicieli kapitału i państwa.
PKB = wynagrodzenia + dochody kapitałowe + podatki + amortyzacja.
Metoda wydatkowa
Podchodzi do PKB jako do sumy wydatków wszystkich podmiotów gospodarczych.
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport netto.
Wydatki konsumpcyjne obejmują zarówno dobra codziennego użytku, jak i trwałego użytkowania. Inwestycje dotyczą m.in. zakupów technologii i infrastruktury, a saldo handlu zagranicznego pokazuje, czy więcej eksportujemy czy importujemy.
PKB per capita – co oznacza?
PKB per capita oznacza wartość PKB przypadającą na jednego mieszkańca danego kraju. Jest to jeden z najczęściej wykorzystywanych wskaźników do oceny poziomu życia i dobrobytu. Oblicza się go, dzieląc całkowity PKB przez liczbę ludności. Choć kraj może mieć wysoki PKB, to niski PKB per capita może świadczyć o niskiej zamożności społeczeństwa. Jest to także miernik wykorzystywany do analizy zmian poziomu życia w czasie, zwłaszcza w państwach rozwijających się.
Rodzaje PKB i ich funkcje
PKB można klasyfikować według różnych kryteriów:
- PKB nominalny – mierzony w cenach bieżących, uwzględnia zmiany cen.
- PKB realny – wyrażany w cenach stałych, pozwala ocenić rzeczywisty wzrost gospodarczy.
Innym podziałem jest klasyfikacja sektorowa – np. rolnictwo, przemysł, usługi – co pozwala śledzić, które branże są motorem gospodarki.
PKB jest także fundamentem dla tworzenia polityki gospodarczej, porównań międzynarodowych i decyzji inwestycyjnych.
Ograniczenia i krytyka PKB
Pomimo szerokiego zastosowania, PKB ma swoje wady. Nie uwzględnia rozkładu dochodów, jakości życia, ani wpływu działalności gospodarczej na środowisko. Nie mierzy również pracy nieodpłatnej czy szarej strefy. Krytycy wskazują, że skupienie się wyłącznie na wzroście PKB może prowadzić do zaniedbania kwestii społecznych, edukacyjnych czy ekologicznych.
Różnica między PKB realnym a nominalnym
PKB realny eliminuje wpływ inflacji i daje bardziej rzeczywisty obraz zmian w gospodarce.
PKB nominalny natomiast może być zawyżony przez wzrosty cen i nie zawsze odzwierciedla faktyczny rozwój gospodarczy.
PKB Polski w 2024 roku – aktualne dane
Według Głównego Urzędu Statystycznego, w trzecim kwartale 2024 roku niewyrównany sezonowo PKB Polski wzrósł o 2,7% w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej. Dla porównania, w III kwartale 2023 roku wzrost wyniósł jedynie 0,5%. Jednak po uwzględnieniu wahań sezonowych, odnotowano spadek o 0,1% względem poprzedniego kwartału, choć w ujęciu rocznym PKB realny wzrósł o 1,7%.
Prognozy na 2025 rok
Wstępne dane wskazują, że całoroczny wzrost PKB w 2024 roku wyniesie między 2,7% a 2,9%. Ministerstwo Finansów przewiduje 3,1% wzrostu w 2024 roku i 3,9% w 2025 roku. Z kolei według Komisji Europejskiej, Polska ma osiągnąć wzrost o 3,0% w 2024 i 3,6% w 2025 roku. Oznacza to, że kraj może znaleźć się w czołówce państw UE pod względem tempa rozwoju gospodarczego.